Tablolarda ya da duvarlarda kullanılan boyalardaki renkler, her vakit artık olduğu kadar kolay üretilip her yerden rahatça ulaşılabilen şeyler değildi. O denli ki mor ya da mavi üzere kimi renkler, sıkıntı bulunan kıymetli pigmentlerden elde edildiği için çoklukla az kullanılan ve ‘değerli’ detaylarda tercih edilirdi.
Kralların, dini şahısların rengi olan bu cins renklerden en öne çıkanlarından biri ise maviydi. Şimdilerde ‘Prusya mavisi’ olarak bilinen bir pigment sayesinde bu durum değişti ve mavi ‘kraliyet rengi’ olmaktan çıktı. İşte sanatta bu ihtilal yaratan değişimin kaynağı olan ‘Prusya mavisi’ pigmenti, artık de e-atıkların geri dönüşümünde kıymetli bir gelişmeye bahis olmuş durumda.
Öncelikle, Prusya mavisi pigmenti nedir, göz atalım
Mavi rengin elde edilebilmesi için uzunca yıllar boyunca laciverttaşı olarak da bilinen ve bir metamorfik kayaç olan lapis lazulinin öğütülmesinden elde edilen ultramarin pigmenti kullanıldı. Lakin bu pigment belirli bölgelerde bulunan ve kıymetli bir pigmentti. Haliyle mavi üstte da bahsettiğimiz üzere az kullanılabilen bir renkti.
Fakat takvimler 1704 yılını gösterirken şans yapıtı gerçekleşen bir keşif, maviyi sanat dünyasına kazandırarak durumu büsbütün değiştirdi. Pigment üreticisi Jacob Diesbach, bir kırmızı rengi üzerinde çalışırken potasyumu kalmadığını fark etti ve laboratuvarını kullandığı arkadaşı Alman hekim Johann Conrad Dippel’den potasyum istedi.
Dippel, Diesbach’a potasyum verdi lakin bu potasyum hayvan kanının damıtıldığı hayvansal yağ ile pislenmiş bir potasyumdu. Farkında olmadan potasyumu karışımında kullanan Diesbach, elde etmek istediği canlı kırmızı rengi yerine soluk bir ton elde etti ve akabinde da konsantre etmeye çalıştığında rengin değişmeye başladığını gördü. Renk nihayetinde mavi renge döndü. Böylelikle tarihin birinci sentetik mavi rengi olan ‘Prusya mavisi’ pigmenti oluşmuş oldu.
Prusya mavisi pigmenti ile telefon üzere e-atıklardan altın çıkarılabilecek
E-atıklar, her geçen gün artan elektronik aygıt kullanımı oranları da düşünüldüğünde hayli büyük bir sorun. Pek çok ‘gelişmiş’ ülke, bu atıkları Afrika ülkelerine göndererek kıtayı devasa ve zehirli bir elektronik atık çöplüğüne dönüştürüyor.
Her ne kadar bu durumun en makus örneği Afrika ülkeleri olsa da, tüm dünyada misal görünümlere rastlamak mümkün ve bu sorun hepimizi zehirliyor. Bilim insanları da e-atıkları uygun maliyet ve yüksek performans ile geri dönüştürmenin yollarını arıyorlar.
Bu istikamette yapılan araştırmalardan biri de geçtiğimiz devirde yayınlanan bir çalışma. Üstelik elde edilen datalar epeyce dikkat alımlı.
Çalışmaya nazaran Prusya mavisi pigmenti kullanılarak e-atıklardan hem kolaylıkla hem de güncel usullere kıyasla hayli verimli şekilde altın ve gibisi kıymetli metaller çıkarmak mümkün olacak.
Araştırmanın müellifleri, durumun kıymetini ”Bir ton cep telefonunda bulunan altın ölçüsü 300-400 gram, bu da bir ton doğal cevherden 10-80 kat daha fazla. Başka elementlerde de emsal bir durum var. Hasebiyle bu bedelli elementlerin e-atıklardan geri kazanımı, doğal cevherden toplamaya kıyasla çok daha tesirli ve verimli oluyor’‘ kelamlarıyla özetlerken tıpkı vakitte Prusya mavisi pigmentinin nükleer atıkların bertaraf edilmesinde de ‘daha uygun maliyetli bir sistem olarak’ kullanılabileceğini belirttiler.
