Ahtapotlar üzerine yapılan her araştırma, bu yaratıkların neredeyse tabiat sayılabilecek kadar üstün becelerilerinin gizemini aydınlatıyor. Bulundukları tabana nazaran şipşak renk değiştirip kusursuza yakın halde kamufle olabilmeleri bu yeteneklerin başında geliyor. Ayrıyeten ahtaporlar kolay kolay unutmuyor.
Gözlemler ve bulgular gösteriyor ki bu canlıların beyinleri, tabiattaki en değişik yapıların başında geliyor. Artık de hem insan hem de ahtapot genomlarında yer alan “sıçrayan gen” ya da “transpozon” ismi verilen genler üzerine bir araştırma yapıldı.
Ahtapot ve insan beyinlerindeki bilişsel yeteneklerden sorumlu tıpkı genler var!
Bilim beşerlerine nazaran evrimsel süreçte değerli bir rol üstlenen transpozon genler, çabucak hemen her canlıda bulunuyor. Lakin canlının yapısına göre bu genin fonksiyonu ve vazifesi ya da fenotipe yansıması değişiyor. Örneğin mısır taneleri üzerindeki kahverengi benekler, bu gen sonucunda oluşuyor.
Bulgulara nazaran ahtapot beynindeki bilişsel yeteneklerden sorumlu kısım, fizikî açıdan insan beynindekiyle misal bir pozisyona sahip. Fakat bu iki canlının bilişsel yetenek kısmındaki tek ortak nokta bununla sonlu değil. Daha evvel insan genomunda tespit edilen LINE dizileri ismindeki transpozon genlerine ahtapot beyninde de rastlandı.
Peki bu ne demek oluyor?
Araştırmayı yapan gruptaki Biyolog Giovanna Ponte “Ahtapotta öğrenme ve bilişsel yeteneklerle ilgili olan beyin yapısı, tıpkı insanlardaki hippokampus kısmı gibi” diyor. İnsanlardaki hippokampus kısmı, öğrenme, bilişsel maharetler ve hafızayla direkt bağlı olan bir kısım. Beynin tam ortasında bir çift böbrek üzere duran bu kısım, fizikî olarak deniz atına benzemesiyle meşhur.
Diğer taraftan bu araştırmanın sonuçlar, transpozon genlerinin yalnızca “belirli bir sistemdeki DNA’ların kopyalanıp yapıştırılması” vazifesi yanında bilişsel yeteneklerde de değerli bir rol oynadığına dair deliller sunuyor. Araştırma grubundan Biyolog Graziano Fiorito, “Ahtapotların beyinleri, birçok fonksiyon bakımından memelilerle benzerdir” hatırlatmasında bulunuyor. Lakin ahtapotların göğüslü değil bir omurgasız canlı olması, ulaşılan sonuçları daha da farklı hale getiriyor.
Ahtapotların tabiattaki en zeki hayvanlardan birisi olmasını sağlayan beyinleri, anlaşılan o ki bizi şaşırtmaya devam edecek. Kelam konusu araştırmaya BMC Biology mecmuası üzerinden ulaşabilirsiniz.
