Bazı kavramlar kullanılışı prestijiyle bireylerin hayat ideolojisine, ferdî görüşlerine nazaran form alıp yanlış anlaşılmalara yol açabiliyor. Bunlardan biri de pronoya. Pronoya halk ortasında paranoyanın tam karşıtı olarak bilinir. Bu kavramı diğerinin hayallerini ve umutlarını kullanıp çıkar elde etmek manasına gelen umut tacirliği için kullananlar olduğu üzere başına gelen her şeyin “Allah’ın uygun gördüğü durum, alın yazısı, yazgı” durumunu tabir eden bir kavram olan takdiriilahi için kullananlar da mevcut.
“Aslında pronoya ne, paranoya ile ortasındaki fark ne, kendimizde olup olmadığını nasıl öğrenebiliriz?” üzere soruların karşılıklarını gelin birlikte bulalım.
Paranoya, Yunancada ‘dümdüz delilik’ manasına gelir
Dilimizdeki karşılığı ise ‘kuruntu’ olarak geçer. Psikoloji biliminde bir hastalık olarak tanımlanması ise 1863 yılında gerçekleşir. Psikolojide tarifi şu biçimde yapılır:
“Sistemli, inatçı, kalıcı zulüm yahut görkemlilik kuruntuları ve kuruntulu kıskançlık, kuşkuculuk, güvensizlik, kavgacılık vb. özelliklerle tanımlanan ve net, dengeli düşünme eşliğinde gelişen psikotik bir bozukluk”
Yani anahtar sözler şunlardır: kıskançlık, şüphecilik, güvensizlik
Pronoya, 1982 yılında Sosyolog Fred Goldner tarafından ortaya atılan bir sözdür.
Goldner Toplumsal Sorunlar (Social Problems) isimli yapıtında bu sözün tarifini şu halde yapar: “Herkesin size yardım etmek için dışarı çıktığına dair garip, değişmeyen his.”
Goldner bu hissin akademisyenler ve iş dünyasındaki insanlar ortasında daha yaygın olduğunu düşünür. Aslında biraz derine indiğimizde pronoya, olmayan bir şeyin olunmasına inanılmasıdır; yani bir çeşit paranoyadır. Burada dikkat edilmesi gereken, düşünülen yardımın bir yaratıcı tarafından değil beşerler tarafından yapıldığıdır.
Yani anahtar sözler şunlardır: şüphesizlik, herkesin sizin tarafınzda olduğuna dair mutlak inanç.
Pronoya Testi
Aşağıda bulunan 5 unsurdan en az 3’ünün sizde bulunması, sizde pronoyanın varlığına işaret ediyor olabilir.
1. Daha yeni tanıştığım insanları bile arkadaşım olarak gördüğüm olur. Tanıdığım herkes benim arkadaşımdır.
2. Kimsenin bilerek ve isteyerek bana kötülük yapacağına inanmam. Zira herkes benim yeterliliğimi düşünür, kimse kötülüğümü düşünmez. Onların hepsi aslında benim güzelliğim için uğraşıyorlar, bana yardım etmek istiyorlar.
3. Bir şey hakkında iyi düşünürsem bir müddet sonra o şey resen düzgün olur. Düzgün düşünerek her sorunun üstesinden gelebiliriz.
4. Kimse ardımdan konuşmaz, konuşan olsa dahi kesinlikle âlâ konuşur. Zira neden berbat konuşsunlar ki?
5. Kibar davranan beşerlerle aramda çok güçlü bir bağ varmış üzere hissettiğim olur. Bu bazen yanlış anlaşılmalara da yol açar.
Pronoyanın varlığı halinde ne yapmalısınız?
Psikolojide bir sorun, lakin sizin toplumsal hayatınızda işlevselliğinizi engelliyorsa (iş yerinizde, okulda, meskende vs. bu yüzden sıkıntılar çıkıyorsa) tedavi edilmesi gereken bir sorun olarak görülür. Bu türlü bir durumun varlığında katiyetle ruh sıhhati uzmanlarından yardım talep etmelisiniz.
