Hepimiz internette dolaşırken mutlaka Mandela Etkisi denilen bir durumla karşılaşmışızdır. Bu terim basit anlamda insanların anılarını yanlış hatırlamaları durumu olarak adlandırılır. Bunun Nelson Mandela ile alakası ise kendisinin ölüm tarihinin sürekli yanlış hatırlanmasıdır.
Peki Mandela Etkisi denilen bu durum tam olarak nedir? Neden pikaçu’nun kuyruğunu, monopoly logosunu yanlış hatırlıyoruz? Yoksa alternatif paralel bir evrende bunlar farklı mıydı? İşte bunun cevabını bulmak isteyen bir dizi psikolog ekibi bilimsel bir araştırmaya girişti. Yapılan bu araştırmanın sonuçları ise bir hayli ilgi çekici.
Chicago Üniversitesi bünyesinde yapılan araştırmaya katılan katılımcılara Mandela Etkisi ile ünlenen örnekler ve diğer oluşturulmuş örneklerden oluşan bir dizi teste cevap vermeleri istendi. Bahsi geçen bu araştırmada resimlerin orijinal versiyonların yanı sıra Mandela Etkisi ile açıklanmaya çalışılan versiyonları ve orijinal versiyona en yakın haliyle manipüle edilmiş başka versiyonları da kullanıldı.
Araştırma boyunca katılımcılardan orijinal olduklarını düşündükleri görselleri seçmeleri ve bunları ne kadar doğru hatırladıklarını belirten şekilde derecelendirmeleri istendi. Araştırmacılar, testlere gelen yanıtlara göre Mandela Etkisi ile ünlenmiş örneklerin kullanıldığı sorularda çokça yanlış hatırlanan görüntüleri potansiyel VME adı altında başka bir kategori altında değerlendirmeye aldı. Bu araştırmada genel olarak VME kategorisinde toplanan Mandela Etkisi görselleri Monopoly logosu, Pikaçu’nun kuyruğu, Volkswagen logosu, Fruit of the Loom logosu gibi görsellerden oluşuyordu.
Bilimsel kuramlara uygun şekilde yapılan Mandela Etkisi araştırmasına katılan deneklere, sonuçları bir hayli ilginç çıkan başka testler de uygulandı. Bu testlerin birinde katılımcılara daha sonradan sorulacağının bilgisi verilmeden VME kategorisinde yani Mandela Etkisi ile bilinen görsellerin orijinalleri gösterilerek incelemeleri istendi. Daha sonrasında orijinal versiyonu ile orijinale yakın şekilde manipüle edilmiş versiyonu arasında seçim yapmaları istediğinde katılımcıların büyük bir kısmı orijinal versiyonu seçemedi.
Araştırmayı yürüten ekip daha öncesinde orijinal versiyonu gösterilen görsellerin kısa süre sonra olsa bile yanlış hatırlanmasını, katılımcıların yanlış hatırladıkları hafızalarından vazgeçmeden cevap vermeleriyle VME yani Mandela Etkisi görüntü setinin oldukça düşük doğrulukta sonuç verdiği kanaatine vardı. Yani Mandela Etkisi ile ünlenen görseller üzerinden yapılan testler bu yanlış hatırlama durumunu açıklamak için yeterli doğruluğa sahip değildi. Çünkü insanlar Mandela Etkisi olarak bilinen bu yanlış anımsamalarda oldukça kararlıydı.
Mandela Etkisi üzerinde yapılan araştırmanın sonuçlarını tam olarak belirlemek için katılımcılara seçimlerini neye göre yaptıkları sorulduğunda – Monopoly logosu özelinde örnek vermek gerekirse – bu logodaki adamın para dolu bir çuval ile taşıdığı için zengin olduğu hissi uyandırdığını ve zengin birisinin de monokl adı verilen tek çerçeveli gözlük takabileceği olasılığı yüksek olduğundan gözlüklü versiyonun doğru olduğunu düşündüklerini belirttiler. Araştırmacı ekip bu tip açıklama içeren cevapları “ Shema Theory” olarak değerlendirdiler.
Ancak Fruit of the Loom logosuna gelen yanıtlar incelendiğinde Mandela Etkisi araştırmasına katılan bazı deneklerin verdiği cevaplar “shema teorisi” ile açıklanacak türden değildi. Bu teoriye göre katılımcıların bolluk bereketini simgeleyen “cornucopia” ( boynuz biçimli kap ) olan görseli seçmesi gerekirken birçoğunun sonradan manipüle edilmiş tabaklı versiyonu seçtiği görüldü. Buradan çıkarılan sonuçlara göre araştırmacılar Mandela Etkisini açıklamak için “shema teorisi”nin yeterli olmadığını başka durumlarında olabileceği sonucuna vardı.
Ne yazık ki Mandela Etkisi üzerinde yapılan bu araştırmaya göre ne bilim adamları ne de bizler Mandela Etkisi şundan kaynaklanır diyemiyoruz. Anlaşılan alternatif evrenler teorisi henüz çürütülebilmiş değil!