Bebek, kendisine bakım veren kişinin (çoğu vakit ebeveyn olur lakin her vakit ebeveyn olmak zorunda değil) kendisine olan davranışları doğrultusunda yeni öğrenmeler gerçekleştiririr. Bu, bazen beklemeyi öğrenmek olurken bazen de umursamamayı öğrenmek olur. Bebeğin bu öğrenmeleri ileride yetişkinlikteki bağlantılarının altyapısını oluşturur.
Bowlby’nin kurduğu, Ainsworth’ün geliştirdiği bu kuram daha sonraları Hazan ve Shaver (1987) tarafından yetişkinlikteki romantik alakaların açıklanabileceği bir kurama dönüştürülmüştür. Bu kuram, yetişkinlerin romantik münasebetlerinde görülen olumlu yahut olumsuz pek çok durumu açıklamada en uygun kuram olarak gösteriliyor. Bowlby’e nazaran bağlanma genel olarak 0-2 yaş ortasında gerçekleşir.
Bağlanma Tarzları:
Ainsworth (1978) “Yabancı Durum Testi” deneyleri sonucunda bebeklerde 3 bağlanma tarzının olduğunu fark eder: İnançlı bağlanma (secure attachment), Tansiyonlu kaçınan bağlanma (anxious-avoident attachment), Tansiyonlu direnç gösteren bağlanma (anxious-resistant attachment). Lakin Hazan ve Shaver 1987 yılında bu bağlanma tarzlarına bir yenisini ekleyerek bu sayıyı 4’e çıkardılar: Dağınık/yönü bilinmeyen bağlanma (disorganized attacment).
Güvenli Bağlanma
Çocukluk: Ebeveynleri ile daha çok vakit geçiren ve gereksinimlerine süratli karşılık alabilen çocuklar, ebeveynlerinden farklı kaldıklarında üzülürler ve ebeveynleri geri döndüğünde sakinleşirler. Yabancı beşerler yerine hep ebeveynlerini tercih ederler.
Test: Çocuk, kendisine bakım veren kişinin gidişine makul bir reaksiyon gösterip bir müddet sonra sakinleşir. O kişi geri geldiğinde de rahatlayıp ona olan sevgisini ve hasretini gösterdikten sonra o gelmeden evvel oynadığı oyununa devam eder.
Yetişkinlik: Yetişkinlik yıllarında uzun vadeli bağlara güvenirler, yüksek bir öz inanca sahip olurlar, yakın münasebet kurmaktan keyif alırlar ve diğerleriyle hislerini paylaşma konusunda daha rahat olurlar.
Gerilimli Direnç Gösteren Bağlanma
Çocukluk: Çocuk kendisine bakım veren kişi yanındayken dünyanın en memnun çocuğudur. Oyunlarını oynar, etrafı keşfeder. Lakin çağırdığında bağlandığı kişinin cevap vereceğinden, gereksinimini karşılayacağından emin olmadığıı için ayrılığa direnir. Genelde dengeli yansılar sergilemeyen, ayrılıkla tehdit eden ebeveynlerin çocuklarında görülür.
Test: Çocuk, bağlandığı kişinin ayrılığına çok reaksiyon verir. O gelene kadar sakinleşmez. Geldiğinde dahi sakinleşmesi vakit alır. Reaksiyon gösterir (Anneye vurma, ağlamaya devam etme gibi).
Yetişkinlik: Partnerlerinden yüksek seviyede yakınlık, onay ve ilgi beklerler. Reddedildiklerinde fazla duygusal davranırlar ve endişelenirler. İlgilerinde daima telaşlı kanılar yaratırlar, partnerleri uzakta olduğunda kıskançlık düzeyleri artar.
Gerilimli Kaçınan Bağlanma
Çocukluk: Bu çocuklar ebeveynlerinden gelen bir ilgiyi reddetmezler fakat tekrar de bir ilgi arayışında değildirler. Ebeveyn ve oburu ortasında bir tercihte bulunmazlar. Yetişkinlikte ise yakın bağlantı kurmakta zorlanırlar zira kolay kolay bağlanamazlar ve ayrılıkları çarçabuk atlatırlar.
Test: Kendisine bakım veren kişinin odadan çıkışı, gelişi onu hiç ilgilendirmez. Başını kaldırıp bakar, hiç takmaz ve oyununa devam eder.
Yetişkinlik: Çeşitli mazeretleri öne sürerek yakınlık kurmamayı tercih edebilirler. Partnerlerini gerilimli devirlerde desteklememeleri, hislerini ve fikirlerini onlarla paylaşmamaları bağlantılarda sorun yaşamalarına neden olabilir.
Dağınık/Yönü Meçhul Bağlanma
Çocukluk: Bazı ebeveynler çocuklarını dışlayarak onları gülünç duruma düşürürler ve onlarla ilgilenmek yerine çocuklarına karşı dert duyarlar. Bu davranışlara maruz kalan çocuklar, ebeveynlerine karşı saldırgan davranışlar geliştirirler.
Test: Bakım veren kişinin odaya giriş çıkışlarında vakitsiz hareketler, donup kalma, hareketlerde yavaşlama görülebilir.
Yetişkinlik: Bu biçimde büyüyen çocuklar ileride antisosyal davranışlar sergilerler, suça eğilimli olurlar. Yakın bağ kurmak isterler fakat kendilerini incinmekten korumak için duvarlar örmeye yatkındırlar. Partnerlerine karşı çok sevgi ya da nefret ortasında gidip gelirler.
Güvenli bağlanamamış olan çocuk, ileride farklı bir bağlanma tarzı geliştirip tekrar inançlı bağlanabilir mi?
En sağlıklı bağlanma tarzı inançlı bağlanma olduğundan ötürü maksat o olmalıdır. Yaptığınız araştırmalar sonucu çocuğunuzun ya da kendinizin bağlanma tarzında sıkıntılar olduğunu fark ettiğinizde birinci adımı atmış sayılırsınız. Artık yapmanız gereken, meselelerle yeni başa çıkma stratejileri bulup onları uygulamak olmalıdır. Bu süreçte ailenizden gelecek olan toplumsal takviye ve partnerinizden alacağınız duygusal dayanak ile bağlanma tarzınızı değiştirmeniz kolaylaşacaktır.
Önemli Not: Bu yazı bilgilendirme niteliğinde olup teşhis konulması gayesiyle yazılmamıştır. Teşhis ve tedavi süreçleri için ruh sıhhati uzmanlarından psikososyal dayanak almalısınız.