Hayal ettiğimiz uzaylıların tam tersiyiz ya da bizde olmasını istediğimiz özelliklere sahip varlıklar düşlüyoruz. İnsansı bir davranış olan giyinmek; uygar olarak algınan, toplumdan topluma farklı yorumlanan, üniversal görülen standartlarla moda kavramının ve dev bölümlerin oluşmasını sağladı. Hatta giyinmeden dışarıya çıkan insanlara meczup gözüyle bakıyoruz.
Uzaylı dendiğinde aklımıza gelen birinci tasvirlerin pek çok ortak noktası var. Tanınan kültürün de tesiriyle iri gözler, ince çeneli kocaman bir baş, ince uzun kollar ve bacaklar, büyük el ve ayaklar, soluk yeşil ya da gri deri rengi… İstisnalar olsa ve bu tasvirler değişse de bir kural neredeyse hiç bozulmuyor: Çıplaklık.
Uzaylılar da tıpkı birinci beşerler üzere kendilerini korumak için giyinmek zorunda kalabilirler. Lakin bizim bahsimiz, aşağıdaki üzere beşere ziyadesiyle benzetilmiş tasvirler değil:
Yukarıdaki Marvel karakteri Thanos da bir uzaylı tasviri, fakat epeyce insansı giyinerek savunma moduna geçmiş bir uzaylı. Ordusundaki öteki insansı ve hayvansı görünüme sahip neredeyse bütün canlılar da giyinik olarak tasvir edilmiş durumda. Bir öbür deyişle üzerine ayrıntılı olarak düşünülmüş ve ziyadesiyle insansı olarak kurgulanmış karakterler. Bu sebeple bizim özelliklerimizi taşıyan hatta kalkıp “İngilizce” konuşabilen, otomobile dönüşebilen fantastik uzaylı tasvirlerin kelam etmiyoruz.
Aklınıza birinci gelen o uzaylı tasvirini unutun. Aşağıda hayal gücümüzün eseri olan bir öteki uzaylı var ve çıplak:
Arrival sinemasında yer verilen bu uzaylı tasviri tıpkı ahtapot üzere çok sayıda kola, hiç de insansı olmayan bir vücuda sahip. Tekrar dünyadaki canlılardan, azrail üzere çağdaş melek tasvirlerinden izler taşısa da olsa da yeniden çıplak.
Bir öteki örnek 2002 üretimi Sings sinemasından, yeniden çıplak bir uzaylı:
Uzaylıların dünyadaki bir mülteci kampında yaşadığı bir öbür sinema Discrict 9. Olağanda kıyafete muhtaçlıkları yok, fakat insanların eşyalarıyla insanları taklit ediyorlar:
Yani dünyaya gelmedikleri senaryolarda tekrar çıplaklar. Göçmen kampında, yaşadıkları dünyanın çöplüklerinde buldukları kıyafetleri giyiyorlar.
1982 E.T. sinemasından bir örnek daha. Dünyaya geldiğince çıplak olan sevecen bir uzaylıyı biz giydirmiştik:
Bir öteki örnek, 1986 imali klasik Aliens sinemasından, hiç insansı değil ancak tekrar de çıplak:
Filmleri bir kenarı bırakırsak aşağıdaki sıradan uzaylı tasvirinin kaynağı da “yeşil uzaylı dansı videoları” değil:
51. Bölge efsanelerinden bu yana hayatımızda bu tasvir.
Elbette dünyamızda ‘Çıplaklar Adası’ üzere istisnai örnekler var. Tekrar de az ya da çok hepimiz giyiniyoruz. Fakat farklı emellerle. İşte burada işler biraz karışıyor:
Bu aşamda insanların “çıplaklık” kavramına nasıl yaklaştığını güzel anlamak gerek. Korunmak için giyinmek istediğimizde ‘güzel görünmek’ üzere bir kaygımız yok, değerli olan hayatta kalabilmek. Başka taraftan çağdaş toplumlarla birlikte gelişen ‘mahremiyet’ kavramının esnekliğine nazaran giyinme formumuz, üzerimizdeki kıyafetlerin ölçüsü ve gayemiz değişiyor.
Biliyoruz ki ‘çıplaklık’ dediğimizde katı kurallara sahip kimi toplumlarda ‘az giyinmeye eş kıymet’ görüntüler bile akla geliyor (Örneğin Orta Doğu). Birtakım toplumlarda ise az giyinmek çıplaklık manasına gelmiyor (Örneğin ABD, Miami).
Bilime nazaran “bir beşerle birinci tanıştığımız birinci anda cildine ne kadar maruz kalırsan o kadar ‘olumlu’ intibaya sahip oluyoruz”
Ancak bu ‘olumlu intiba’ daha çok insanın o şahsa karşı bir yakınlaşma ya da istek hissetmesiyle sonuçlanabilir. Bu türlü bir sonuç da çağdaş insanın etik anlayışına nazaran karşıdaki insanı cinsel açıdan ‘objeleştirmek’ olarak yorumlanır. Daha kapalı giyinmek, yani daha az cilt göstermek bu durumu nispeten engellese de burada temel sorun, tesir altında insanın fikir hali oluyor.
Son yıllarda sıklıkla görüyoruz ki bir toplum içerisindeki her birey çıplaklıktan tıpkı ölçüde etkilenmiyor, çıplaklığı birebir formda yorumlamıyor. Mevzu dışına çok çıkmadan özetlemek gerekirse çıplaklığa karşı yaklaşım toplumsal ya da ana akım kültürler seviyesinde değil; aslında küçük topluluklar, kümeler ve hatta bireyler özelinde bile değişiyor.
Eğer yeteri kadar insansı bir uzaylı tasvir etmiyorsak bırakın giydirmeyi, cinsiyeti de ikinci plana atıyoruz. Hatta birçok vakit bu tasvirlerde cinsel organa bile yer vermiyoruz:
Belki de aklımızdaki çiftleşmek için hiçbir dış cinsel organa muhtaçlıkları yok, bu sebeple mahremiyet üzere onlara nazaran ilkel telaşlara da sahip değiller…
Çıplaklığa olan yaklaşımımız dini metinler kelam konusu olduğunda tekrar değişiyor, örneğin birinci beşerler Hz. Adem ve Hz. Havva tasvirlerinde mahrem yerleri kapatma yoluna başvuruyoruz:
Bu durumun uzaylıları çıplak olarak tasvir etmekle direkt ilgisi olmasa da çıplaklık algımızla ilgisi var.
Çıplak insan tasviri, manzarası ya da teması -yerine göre- cinsel istek, utanma, ahlaksızlık üzere his ve çıkarımlarla sonuçlanıyor. Lakin bir uzaylıyı farketmeden de olsa “çıplak” hayal edince birebir hislere kapılmıyor, birebir çıkarımlarda bulunmuyoruz:
Çünkü hayal edilen tasvirin bizimle tıpkı çeşitte olmadığının, o tasvire karşı cinsel bir istek hissedemeyeceğimizin ya da daha ilkel bir tanımlamayla cinsel bağlantıya girip çoğalamayacağımızın farkındayız. Çünkü hayvanlar da çıplak ve -psikolojik sıkıntılar ya da sapıklık kelam konusu değilse- çıplak hayvanları görünce de onların bu durumunu “ahlaksızlık” olarak yorumlamıyor, yeniden onlara karşı birebir sebeple cinsel dürtüler hissetmiyoruz.
Bir öteki sebep uzaylıların birçok vakit ‘insanüstü ırklar’ olarak tanımlanması:
Aslında bu karmaşıklığın nedeni Türkçe’deki uzaylı sözünün çabucak hemen tüm “uzaylı” tasvirlerini karşılaması. Örneğin İngilizcede uzaylı manasına gelen “alien” sözü, çok geniş bir tanımlama. Fakat insanüstü gelişmiş varlıkları tabir etmek için “extraterrestrial” üzere sözler var.
Fark ettiniz mi? Bu tasvirlerin neredeyse tamamı, bizde olmayan ve tıpkı vakitte olmasını istediğimiz özelliklere sahip:
Yani sıcaklığı istedikleri ortamda yaşanabilir seviyeye getirebilecekleri teknolojilere, tahminen de gittikleri her ortama süratlice adapte olabilen biyolojik avantajlara sahip olabilirler. Daha yeterli görme muhtaçlığıyla daha iri gözler hayal etmiş olabilir miyiz? Pekala ya daha büyük bir başın daha zeki olmakla bağlı olduğu yanılgısı?
İlginç ve ideolojinin derinliklerine kadar uzanan, varoluşsal sıkıntılarımızın dışavurumunu gördüğümüz tuhaf bir tablo var ortada. Bu ortada, daha önce uzaylılarla temas kurduğunu belirten bir kişiyle de konuşmuştuk:
BONUS: NASA, çıplak insan illüstrasyonlarını uzaya göndermişti:
Tıpkı dünyadan farklı sesleri içeren altın plakların uzaya gönderilmesi üzere, şayet uzaylılar varsa bizi tanımaları için attığımız bir adımdı bu da… Bir gün olur da bu manzaralar ellerine geçerse onlar da “uzaylıları” çıplak hayal etmek zorunda kalabilir. Tahminen de bizim onları çıplak hayal etme sebebimiz, atalarımızın uzaydan gelen tuhaf imgelere bakma sebebidir ve bir kitlesel yok oluşta tüm deliller ortadan kalkmış, yalnızca birbirimize anlattığımız öyküler ve bu öykülerdeki çıplak uzaylı tasvirleri kalmıştır geriye… Kim bilir?
Kaynaklar: NDTV, Quora 1, Quora 2, Live Science, WIRED.