Dünyadaki en tehlikeli uyuşturucu hangisi? Bu, nispeten basit bir soru gibi gözüküyor: Tabii ki sizi öldürmesi en muhtemelen olandır, değil mi? Biliyoruz ki cevap, bireye olan riskten topluma olan daha geniş çaplı riske kadar pek çok şeye bağlı – ve algı bu konuda önemli bir rol oynuyor.
”Tehlikeli”yi Nasıl Tanımlarsınız?
David Nutt, Londra Imperial College’da nöropsikofarmakoloji profesörü. Uyuşturucular, kullanımları, insan beyni üzerindeki etkileri ve uluslararası uyuşturucu politikası konusunda dünyanın en önde gelen uzmanlarından. Drug Science (Uyuşturucu Bilimi) – daha resmi olarak Independent Scientific Committee on Drugs, (Uyuşturucular üzerine Bağımsız Bilimsel Komite) başkanlığını Profesör Nutt’ın yaptığı bilimsel temelli bir hayır kurumu ve araştırma organizasyonu.
2010 yılında, Birleşik Krallık’ta bulunabilen yasal ve yasal olmayan uyuşturucuların zararları üzerine bilimsel bir analiz içeren, ama şimdi pek de güvenilmeyen bir makale yayınlandı. Zararların onaltı parametresi seçildi ve maddenin kullanıcı üzerindeki doğrudan ve bireysel etkileri açısından gruplandırıldı. Örnek vermek gerekirse, doğrudan etki, yüksek dozdan dolayı ölüm, dolaylı etki ise kontamine şırınga kullanımından HIV bulaşması olarak gösterilebilir. Her ilacın diğer kişiler ve daha geniş toplum üzerindeki etkileri de hesaba katıldı.
Liste, ölüm ihtimali, bağımlılık, akli fonksiyonlarda bozulma, maddi sosyoekonomik kayıp (ev veya iş kaybı gibi), fiziksel sakatlık ve kriminal aktiviteler gibi etkenleri içeriyordu. Ülkeye ekonomik olarak zararı ve uluslararası zarar da (siyasi ve toplumsal istikrarsızlaştırma gibi) gözönünde bulunduruldu.
Profesör Nutt IFLScience’a “ Yirmi farklı maddeyi onaltı farklı kriter üzerinden sıralamak – bu elimizdeki en iyi yöntem” dedi. Daha genel olarak söylemek gerekirse, uyuşturucuların zararlı etkileri iki genel kategoriye ayrılabilir: diğer kişilere zararları ve kullanıcıya zararları.
Ekonomik ve Kişisel Zararlar
Bu grup, ayrıca farklı kriterleri ağırlıklandırmak zorundaydı – bazı zararların, öznel olarak da olsa diğerlerinden daha önemli olduğu düşünüldü. Nutt, “ İki unsur vardı” diye ekledi. “Çeşitli zararlara karar vermek – 16 parametre – çoğu uzman bu parametreler konusunda hemfikir. Daha önemli olansa, bu farklı sıralamaların her birine ne kadar önem verdiğiniz: burası ağırlıklandırmaların devreye girdiği kısım. Bu, grubun görüşlerine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir.”
Avrupalı bir grup da, Lancet araştırmasının yayınlanmasından birkaç yıl sonra Drug Science ile işbirliğiyle aynı işlem için girişimde bulundu. İki gruptan, İngilizler ekonomik zararlara öncelik verdi, Avrupalılar ise kişisel zararları daha önemli olarak derecelendirdi.
On Saniyede Bir
Tüm bunlar gözönünde bulunduralarak, hangi uyuşturucular en zararlı olanlardı? Çoğunlukla diğer insanlara zararlarından dolayı ve ekonomiyi de dahil edince, alkol, uzak ara en tehlikelisi olarak belirlendi. Eroin ve kokain listede alkolden sonra gelenler. Önemli bir “diğer kişilere zarar” bileşeni içerse de, çoğunlukla bireysel kullanıcıya olan zararlarından dolayı. Esrar (Marihuana/Kenevir) toplam zararda 8. Sırayı aldı. Ekstazi ve LSD en az zararlılar arasında yer aldı. Sigara (Tütün) ise kokainin ardından 6. Sırada yer aldı.
Avrupa araştırmasının farklı zarar ağırlıkları kullanmasına rağmen, sonuçlar iki çalışmada da, yüksek seviyede uyum ve korelasyon gösterdi ve aşağı yukarı benzerdi. Sadece metamfetamin ve ekstazi gibi birkaç ilacın yerlerinde ufak farklılıklar vardı.
Amsterdam Üniversitesi, Akademik Medikal Merkezi başyazarı Dr. Jan van Amsterdam, IFLScience’a “Çalışmayı Avrupa seviyesinde tekrarladık ve daha küçük olan Birleşik Krallık ölçeğini genişlettik – ve uzmanlarımız birbiriyle aynı fikirde” diye konuştu. “Kişisel, toplumsal ve ekonomik zararlar olarak sıraladık; ama çalışma Sağlık Bakanlığı tarafından fonlandığı için kaçınılmaz olarak sağlık odaklıydı.”
Ne olursa olsun, sonuç olarak alkol çevrenizde bulabileceğiniz en tehlikeli madde gibi gözüküyor. Kalp rahatsızlıklarından, nörolojik bozukluklara ve karaciğer bozulması gibi pek çok hastalığa direkt olarak sebep oluyor. Dolaylı olarak ise trafik kazalarına, cinsel ilişkide seçici olmamaya ve böylece cinsel yolla bulaşan hastalıklara yol açıyor ve bu rahatsızlıkların tedavisinin karşılanması için harcanan paradan dolayı ülke ekonomisine zarar veriyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), her yıl, alkol kullanımından dolayı 3.3 milyon ölüm yaşandığını tahmin ediyor ve bu, yıllık ölümlerin yüzde 5.9’una tekabül ediyor. Bu da yaklaşık olarak her 10 saniyede bir kişi demek.
Bakış Açısı Meselesi
Dünyanın en tehlikeli uyuşturucusu nedir sorusunu sormak karışık siyasi ve sosyal tarih etkenleriyle ile yakından ilgilidir. Pek çok insan, tüm yasal olmayan uyuşturucu maddelerin yasal ilaçlardan çok daha fazla zararlı olduğuna inanır. Halbuki, pek çok ilacın yasal olmasının bir sebebi yoktur, bu bir ölçüde rastgeledir ve batılı milletlerce bazı tarihi durumlara bağlı olarak belirlenmiştir.
Mesela, eroin Birleşik Krallık’ta Ulusal Sağlık Hizmetleri tarafından reçete edilerek eroin bağımlılığı tedavisinde küçük dozlarda düzenli olarak kullanılıyordu. Nutt “1971’de 1000 bağımlı vardı ve sonra hükümet uyuşturucular konusunda sert tedbirler almaya başladı ve 1990’da 200,000 bağımlı oldu.” şeklinde konuşuyor.
“Uyuşturucu politikası, siyasi bir araç olarak kasten kullanılıyor. Mesela, marihuananın yasaklanması, Mısır’ın Birleşmiş Milletlere üyelerinin Mısır’daki askeri üslere erişim amacıyla marihuanayı uyuşturucu karşıtı konvensiyonlara ekleme yönünde baskılarıyla ilgilidir.”
Marihuana ABD’de pek çok eyalette yasaktır. Alkol kadar tehikeli olmadığına dair bilimsel kanıtlar olmasına rağmen, yasağı uygulamak yılda 20 milyar dolara kadar ulaşabilen maliyetlere neden olmaktadır. ABD’de esrarı yasallaştırmak ise, işi bundan kar elde eden suç örgütlerinin elinden alarak ülkeye milyarlarca dolar vergi kazandırabilir. Karaborsa ve ilintili suçları da finanse ettiğinden, esrar yasal olması durumunda sebep olacağı zarardan çok daha fazla zarar sebep olmaktadır.
Tüm Uyuşturucular Eşit Yaratılmamıştır
Hükümetler genellikle güçlü görünmek ve tekrar seçilmek için uyuşturucu konusunda sert tutum takınırlar. Bu tavır, medya tarafından da körüklenerek insanları mutlakçı bir görüşe teşvik etmektedir: Tüm uyuşturucular aşırı derecede tehlikelidir ve bedeli ne olursa olsun böyle damgalanmalıdır. Ama bilimsel araştırmalar, tüm uyuşturucuların eşit olmadığını ve erişimi en kolay olan ve en çok bulunan alkolün her açıdan en tehlikelisi olduğunu göstermektedir.
Eğer uyuşturucuların tehlikeleri, Avrupa araştırmasının kararlaştırdığı gibi en çok kişisel açıdan değerlendirilirse – o zaman uyuşturucu bağımlılığı problemleri daha çok kriminal değil sağlık meselesi olarak muamele görmelidir. Alkol bağımlılığı, sağlık sorunu olarak değerlendirilmekteyken eroin genelde bu şekilde muamele görmez – yasadışı madde kötüye kullanımı ilk ve daha çok kriminal mesele olarak görülme eğilimindedir.
Tüm uyuşturucular belli bir ölçüde tehlikelidir. Açıkça görünüyor ki, bir uyuşturucunun yasal olmadığı için daha tehlikeli ve zararlı olduğu iddiası temelsizdir.