Yapay zekâların gündelik hayatımızda yer edinmelerine alıştık. Aslında Google’da arama yaparken, Instagram’da öykülerinizi denetim ederken ya da akıştaki gönderilere bakarken bile yapay zekâ diyebileceğimiz pek çok yazılım art planda çalışıyor. Lakin bu yazılımlara kıyasla daha komplike yapılara sahip, farklı alanlardaki dataları işleyen, modeller geliştiren yapay zekâlar da mevcut.
Google’ın bağlı olduğu Alphabet isimli şirketin en kıymetli çalışma alanı da DeepMind ismi verilen bir yapay zekâ projesi. Bugüne kadar farklı alanlarda marifetlerini gördüğümüz DeepMind, sıhhat araştırmaları alanında da marifetlerini gösterdi.
Proteinlerin 3 boyutlu formlarını çözümleyerek hastalıkların kaynağını manaya işi DeepMind’a emanet:
Bilim insanları, hastalıkların kaynağını çözmek için proteinlere ağırlaşırlar. Bu sayede protein yapılarının hangi hastalıklara neden olduklarını anlamaya çalışırlar. Böylelikle hastalığa neden olan yapısal bozuklukları düzeltmek için ilaç geliştirebilirler. Lakin bu süreç bazen yıllar sürer ve gereken teknolojik imkanlar son derece kıymetlidir. Dolayısı ile proteinleri anlamak için her yerde gelişmiş araştırmalar yürütülemez. İşte bu çalışmaların tahminen de en çetrefilli olan ”proteinleri anlamak” adımında artık DeepMind kullanılabiliyor.
50 yıl evvel keşfedilen, insan tarafından hesaplanması imkansıza yakın sorunu DeepMind çözdü:
1970’li yılların başından bu yana bilim insanları “protein katlanması” ismindeki bir probleme cevap arıyorlar. Araştırmacılara nazaran bu sorunu anlamak için yapılması gereken 3 boyutlu modellerin sayısı o kadar fazla ki insan gücü ile hesaplama yapmanın kozmosun yaşından (13,7 milyar yıldan) daha uzun süreceğini belirtiyorlar.
2018’de DeepMind’ın protein araştırmalarına yardımcı olmak için geliştirilen AlphaFold isimli aracı, yaklaşık 170 bin protein yapısının bulunduğu bir data tabanı ile eğitildi. Proteinler yapılarına dair bilimsel testlerde %92,4 puan alan AlphaFold, bu sayede yanlışlı çalışan ve yapıları keşfedilemeyen proteinlerdeki “katlanma” sıkıntısına dair en net dataları sunabildi.
AlphaFold tarafından oluşturulan protein modelleri.
Bilimsel ayrıntılara boğulmadan özetleyecek olursak AlphaFold, protein araştırmalarında insan gücüyle 50 yıldır çözülmeye çalışılan sorunu çözmeyi başardı. Bu başarısı ile birlikte AlphaFold, başta günümüz salgını Covid-19 olmak üzere pek çok salgın hastalığa yol açan yanlışlı proteinleri süratli formda anlamamızı, yeni tedavi yolları geliştirmemizi sağlayabilir.
